Belge Yayınları – 311 sayfa – 1979
Bizimkine henüz nasip olmadı ama Rusya’yı bir kenara bırakacak olursak Avrupa’daki pek çok ülkenin o ülkenin komünist partisinin tarihinden başka bir tarihi olmadığını görüyoruz. En azından o ülke tarihinin belli bir dönemi için… Bir de bu komünist partileri bünyesinde toplayan Komünist Enternasyonal var. 1919 ve 1943 arasında Komintern tarihinin okunması, dünya tarihinin anlaşılabilmesi için muazzam bir olanak sağlıyor. Daha çok genç olan dünya komünist hareketinin bileşenlerinin anlaşılması, komünist hareketin ve dediğimiz gibi dönemin dünya tarihinin anlaşılabilmesi için Üçüncü Enternasyonal belgeleri büyük önem taşıyor. Komintern’in bütün komünist hareketi bağlayan ve esasen bolşevik geleneğin eğilimleri ve “sosyalist anavatan”ın ve “dünya devrimi”nin kimi zaman uyum içindeki ama ondan daha büyük sıklıkla birbirleriyle çelişen çıkarları doğrultusunda şekillenen, dünya komünist hareketini belirleyen politik metinleri bir arada bulabileceğiniz bir kitap Belgeler. Kronolojik seyri içinde belgeleri mukayese etmek, aynı zamanda komünist hareketin geçirdiği evrimi gözlemleyebilmek açısından da oldukça önemli. Temel politikaların şekillenişi ve terk edilişi de yine belgelerden çıkarılabiliyor.
Kitapta, Komintern’in kuruluş belgelerinden başlayarak, Komintern’e üye olma koşullarına örgütün temel politikalarına ve özellikle Rus Devrimi’nin önemli simalarının Komintern’de yapmış oldukları konuşma ve müdahalelerine yer veriliyor. Özel bir önem taşıyan Komintern’in 1928 tarihli programı da kitapta bulunabilecek belgeler arasında. Belgeler içinde sürprizler de var. 1921’de Komintern’i açan ana konuşmayı yapan Trotskiy’i 1930 yılında Komintern kürsüsünden, “tek ülkede sosyalizme karşı sürekli devrim” çağrısı yaparken buluyorsunuz. Bir diğer sürpriz ise Türkiye sol hareketi için hep sol eli çenesinin altında mütevazı bir duruşla poz veren bir İstanbul beyefendisi görünümüyle Mustafa Suphi’nin Komintern’in Kuruluş Kongresi’nde yaptığı konuşma. Mustafa Suphi sözlerine Komintern’i selamlayarak başlıyor:
“Moskova’da dünyanın geleceğini değiştirecek olan bu görkemli III. Enternasyonal’de proletaryanın, ezilen Türk köylülüğünün ve işçi sınıfının adına özgürlüğün, eşitliğin, kardeşliğin adına, zalim ve yırtıcı emperyalizmden çok çekmiş, kapitalizmin pençesi ve batı uygarlığının şiddeti altında mahvolan silahlı bir halkın adına konuşmak ne büyük bir mutluluk.”
Hem Komintern’in hem Mustafa Suphi’nin mirasının izini sürmek, Mustafa Suphi’nin mutluluğuna ortak olmak için Belgeler’i okuma listemize ekliyoruz.