Gelenek Sayı 102

Mayıs 2002’de gerçekleştirilen 17. Uluslararası Komünist Seminer’in sonuç deklarasyonunda şu cümleyle sona eriyordu: “1929’dan daha ciddi ve daha yıkıcı bir krizin patlaması için koşullar olgunlaşmaktadır.” I. Kapitalist sistemin krizi sosyalizmin zorunluluğuna işaret ediyor 1. Kapitalist düzen 1929 Buhranı’ndan bu yana en ciddi kriziyle karşı karşıya. Geçici veya çevrimsel bir durgunluktan değil, kökleri üretim alanında bulunan genelleşmiş bir krizden söz ediyoruz. Bu kriz uzun sürecek , derin etkileri olacak ve daha krizin yalnızca başlangıç aşamasındayız. 2. Krizin yapısal ve sistemik karakteri, kapitalist sistemin hem tarihsel sınırlarını hem de kaotik ve yıkıcı doğasını ortaya koymaktadır. Bu, Marx, Engels ve Lenin tarafından geliştirilen,...

Diyalektik Mantık. Diyalektik Mantığın Tarihi ve Diyalektik Mantık Teorisi Üzerine Denemeler Evald Vasilyeviç İlyenkov Çeviren: Alper Birdal Yazılama Yayınevi, İstanbul, Mayıs 2009 262 sayfa     Evald Vasilyeviç İlyenkov hakkında biyografik bilgiye ulaşmak bir hayli zor. Nedeni, bu önemli Sovyet felsefecisinin Batı’da pek fazla tanınmaması ve ne yazık ki bizim entelektüel evrenimizin büyük ölçüde Batı tarafından belirlenmesi. Kuşkusuz Rusça kaynaklara erişim olnağımız olsa, bu önemli kuramcı hakkında daha fazla bilgi edinebilirdik. Ancak öyle olsaydı bile şu sorun var: İlyenkov ve genellikle ilişkilendirildiği Lev Semyonoviç Vıgotskiy önderliğindeki sosyo-tarihsel psikoloji ekolü Sovyetler Birliği’nde uzunca bir süre kabul görmedi. Dolayısıyla bu ekole bağlı...

Stalinizm ya da Stalin İnsanın İnsanlığını Nasıl Kurtardı? Slavoj Zizek Çeviren: Sabri Gürses Encore Yayınları, İstanbul, Kasım 2008 98 sayfa     Bir okurun, okurken zorlandığı, çoğunlukla bir satırını üç beş kez okumak zorunda kaldığı, “şaka mı yapıyor?” sorusunu sık sık kendi kendine sorduğu bir kitap ve düşünür üzerine yazması da bir hayli sıkıntılı oluyor. Bu tip yazarlar üzerine kalem oynatmanın korkutucu bir tarafı da var: ironiyle gerçeği ayırt edemediğin ölçüde, senin “ak” dediğine başkasının “kara” deme ihtimalinin artması. Sovyetler Birliği ve Stalin üzerine yazma girişiminde bulunanların, ölçüsüz bir hoyratlıkla meseleye yaklaşmaları, aslında “kitap eleştirmeni”nin işini kolaylaştırıcı bir etmendirGenellikle bu...

Kinimiz Dinimizdir. Türkçü Faşizm Üzerine Bir İnceleme. Fatih Yaşlı Tan Yayınevi, Ankara, Mayıs 2009 240 sayfa Türkiye toplumu ve tarihi üzerine anlamlı eserler veren Türkiye solunun, sıra Türk sağının siyasi tarihine geldiğinde çok uzun bir süre sessiz kaldığı sık sık tekrarlanır. Kuşkusuz bunun en önemli nedeni Türkiye’de milliyetçi ve İslamcı varyantlarıyla sağın esas olarak komünizme karşı mücadele ekseninde şekillenmiş olmasıdır. 1960’lı yıllara kadar büyük oranda siyasi iktidar talebinden uzaklaşmış Türk sağı, bu tarihten itibaren esas olarak anti-komünizm ekseninde bir soğuk savaş projesi olarak serpilip gelişmiştir. Bu da dış dinamiğin söz konusu hareketler üzerindeki etkisini ve belirleyiciliğini arttırmıştır. Fakat bu gerçek,...

Türkiye’nin emekçi tarihinde pek çok insanın saygın bir yeri vardır. Ama Türkiye komünist hareketi tarihinde Şefik Hüsnü belirleyici, başat bir yeri tutar. Açımlarsak, Şefik Hüsnü’nün hareketin siyasal oluşumunun temel taşlarının birisi olmasının yanında, ideolojik içeriğinin oluşumunda da belirleyici bir işlevi vardır. Dahası, Şefik Hüsnü Türkiye emekçi tarihinden günümüze uzanan siyasal ve ideolojik çizginin sürdürücüsüdür. O nedenle kimilerinin yapmaya çalıştığı gibi onu kutsayarak tarihteki köşesine kapamak, solun özgün gelişim sürecini ve bu süreçteki diyalektik ilişkiyi anlamamak demektir. Türkiye solunun özgünlüğünü de bu sürecin diyalektik gelişimini izlemeden kavramak olanaksızdır. Vurgulanması gereken de budur. Konumuzu bu yönüyle değerlendirecek olursak, Şefik Hüsnü’nün kişiliğini oluşturan...

Dostoyevski güncel olan, her zaman da güncel kalacağı söylenen bir yazardır. Peki, tarih bunu doğruluyor mu? “Kırkların düşünen Rusları ümit ve hayranlıkla Avrupa’ya bakıyorlardı; 1860 Rusu ise kendi halkının belki başardığı şeylere değil ama hiç olmazsa emellerine aynı duygularla bakıyordu.” Carr E.H, , Dostoyevski, İletişim Yayınları: İstanbul, 2009, 85. “Dostoyevski 1848 baharında tutuklandığında, Rusya’nın gördüğü en sıkı sansür altında dayanıklı bir şekilde duran Rus düşüncesi devrimci coşkunun ateşli olduğu Avrupa’ya ümitle bakıyordu.”A.g.y. 1848’den sonra ise Dostoyevski’nin kendi güncelliğini koruyamadığı açıktır. Dostoyevski’nin “out” mu olduğu sorusuna şunu eklemek gerekir: hangi Dostoyevski “out” oldu ya da Dostoyevski’yi değerli kılan eserlerinin hangi yönleri “out”...

1917’de Rusya kaynarken, Osmanlı Devleti’nin de içinde bulunduğu I. Savaş -eğer sonu 1918 kabul edilirse- hâlâ bitmemişti. Bir yıl sonra Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasıyla Anadolu için sancılı bir dönem başladı. Savaşın bu coğrafyada 1922’de sonlandığını varsayarsak, çalkantılarla geçen dört yıl incelenmesi gereken büyük bir mirası geride bırakmıştır. Mücadelesiyle, yenilgileriyle, uzlaşmalarıyla ve sonunda Kemalist önderliğin zaferini ilan edişiyle… Bu yılları incelerken, mücadelenin sonucunda kurulan cumhuriyetin ve oluşan resmi ideolojinin başarısı göz ardı edilmemelidir. Nitekim tarih hakkında da bu ideolojiyle şekillenen, kurucu kadroların söyledikleri-yazdıkları onlarca yıl tartışılmaz doğru kabul edilmiştir. Bunun bir örneği de milli mücadelenin “şu çılgın” insanlar tarafından 19 Mayıs 1919’da...

“Esnaf ve sanatkâr: İster gezici ister sabit bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseler (…)” 5362 Sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu, Madde 3 Batılı emperyalist bir merkezi, özellikle de ABD’yi ziyaret edenlerin en çok dikkatini çeken şeylerden biri herhalde şudur: Ziyaret edilen yer çok küçük bir yerleşim...

“Aman aman mayın tarlasından geçmek zor oldu. Duyun arkadaşlar da, Tahsin vuruldu.” (Kilis kaçakçı türküsü-Kadir Aslan söylüyor ) Aman Suriye’den çıktım da leyli tel aştım. Aman içeri bahçada da kaldı leşim aman oleşim, Aman imdadıma yetiş de lele lele lele lelel bacım kardaşım, aman kardaşım, vurmayın le vurma vurma ben Badeli Nahsanim aman zincirlere de zapdolmayan aslanım, aslanım ay aya ayay. Aman Suriye’de çıhtım da üç gün vadeli hey beyler dedim de leyle leleley kanım bedeli aman bedeli. Aman ismime de derler de lelel lele Nahsan Badeli aman Badeli vurmayan daha da vurma vurma ben Kilisli Nahsanim aman Suriye beylerinden...

1 Mayıs: 1 Mayıs 2009, başta Küba olmak üzere tüm dünyada coşkuyla kutlandı. Dünya Mayıs ayına domuz gribi salgınını tartışarak girdi. 1 Mayıs itibariyle ölü sayısı 3312 idi. 2 Mayıs: Obama, ABD’li gazeteci Mark Knoller’e verdiği mülakatta “Gerekirse işkence de yaparız” dedi. 3 Mayıs: Irkçılığıyla ünlü İsrail Dışişleri Bakanı Avigdor Lieberman, Avrupa Birliği ülkelerine ziyaretlerini başlattı. 5 gün süren ziyarette Lieberman, Avrupa ülkelerine yeni hükümetin İsrail dış politikasını aktardı. 4 Mayıs: Nepal’de Maocu hükümetin Başbakanı görevinden çekildiğini açıkladı. Ülke siyasi belirsizliğe sürüklendi. Gürcü muhalefetinin Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili’ye karşı eylemleri yine yükselişe geçti. 5 Mayıs: Gürcistan’da Mukhrovani askeri üssünde ayaklanma...