Gelenek Sayı 34

1991'in 1 Mayısı’ına yaklaştığımız günlerde sizlere merhaba diyoruz. Türkiye işçi sınıfı genel grev, Zonguldak Direnişi, geniş bir grevler dalgası, bunların ardından gelen bir tensikat ve baskı politikası ile dolu dolu geçirdi bu yılın ilk aylarını... Sorunlarının yoğunluğu ve hareketliliğin boyutlanmasına karşılık, bunlara paralel bir politizasyonun kendini göstermemesi 80'li yıllar işçi hareketinin bir karakteristiğiydi. Bu özellik '91'de de sürüyor. Türkiye sosyalist hareketinin ciddi bir müdahil güç rolü oynayabildiği koşullarda, herhalde şu geçtiğimiz aylar işçi sınıfının adım adım 1 Mayıs'a hazırlandığı, tansiyonun giderek yükseldiği, politizasyonun arttığı bir konjonktüre dönüştürülebilirdi. İşçi sınıfı bugün deneyimlerini biriktiremiyor, kendiliğindenlikten politizasyona geçemiyor, eylem biçimlerini yenileyemiyor, ülke siyasetini...

Siyaset "doğru" olarak bellenen bazı saptamalar üzerinde oluşturulur ve sürdürülür. Burada sözünü ettiğim, kısa vadeli hedefleri de içeren daha somut düzeydeki siyasettir. Yoksa, siyasi faaliyet içinde bulunanların ayrıca önsel ideolojik çerçeveleri, nihai hedefleri de vardır. Ne ki bunlar kesintisiz gündelik siyaset için kendi başına yeterli sayılamaz.Gündelik somut siyaset için, verili yapının belirli bir uğrağa özgü ekonomik, siyasal, sosyolojik, kültürel vb. doğrularının yakalanabilmesi gerekir. Bu aşağı yukarı bütün siyasal yapılanmalar için geçerlidir.Elbette sol için de. Ancak Türkiye solunun durumunu daha farklı bir planda değerlendirmekte yarar vardır. Bugün Türkiye'de gerçek anlamıyla siyaset yapabilen bir sol yoktur. Bu, elbette önemli bir eksikliktir; ama,...

SOSYALİST DEMOKRASİ TARTIŞMALARI

Kimilerine göre marksizmin bunalımı, başkaları için bürokratik despotizmin çöküşü...Reel sosyalizmin yaşadığı çözülme süreci Doğu Avrupa'da işini şimdilik bitirmiş görünüyor. Arnavutluk ve sosyalist sistemin geçmişte en dejenere ögelerinden biri olan Yugoslavya'da da yolun sonuna yaklaşılıyor. Sovyetler Birliği dışında, Asya'nın bir ucunda, bir de Karayipler'de sosyalizm devlet iktidarına sahip olmaya devam ediyor. Emperyalizmin dünyanın yeniden yapılandırılması planında sıranın henüz bu ülkelere gelmemiş olmasının belli nedenleri var. Bunlardan bazıları şunlar: Öncelikle kitleler nezdinde sosyalizmin meşruiyet derecesinin bu son örneklerde yüksek olduğu unutulmamalıdır. Kapitalizmin sosyalist ülke halklarına karşı oynadığı büyük kozu, tüketimciliğin buralarda uygun zemini bulunmamaktadır; geleneksel tüketim kalıplarının "tüketim toplumu" ideolojisine karşı bir...

Bu yazı Körfez Savaşı'ndan önce kaleme alındı. Bu nedenle yazının kimi bölümlerinde "uygunsuz" ifadelere rastlanacaktır. Ancak ele alınan olasılıklarada bir eskime sözkonusu değildir. Batı Avrupa ülkeleri ve ABD yapılan son testlerden Gorbaçov'un sürekli olarak kırık not almaya başladığını gördüler ve onu sınıfta bırakmaya karar verdiler. Bu testin en kritik sorusu Sovyet diplomatlarının ve generallerinin kapitalist metropollerin istekleri doğrultusunda hareket etmelerini ve değişim göstermelerini Gorbaçov'un artık ne derecede sağlayacağı ya da sağlamaya devam edebileceğiydi. Elbette "Gorbaçov'un ülkesinde ne derece radikal politik ve ekonomik reformlar yapıp halkının daha iyi yaşam koşullarına kavuşmasına katkıda bulunup bulunamadığına bakıyoruz" türünden açıklamaları ciddiye almamak gerekiyor. Kapitalist...

Bugün reel sosyalizmin yaşadığı krizin, özel olarak sosyalist ideolojinin bir krizi biçiminde tezahür ettiği rahatlıkla söylenebilir. Bu hem bu tür ülkelerde bir yaşam tarzı ve pratiği olarak hem de kapitalist dünyada bir dünya görüşü ve mücadele biçimi olarak sosyalist ideolojinin bütünü açısından geçerli. Dolayısıyla, birinin diğerini beslediği bir süreçte genel olarak sosyalist ideolojinin bunalımı açığı çıkıyor. İdeolojinin krizi mi, marksizmin krizi mi? Bilindiği gibi 1970'li yıllarda Batı'da marksizmin krizi temelinde yürütülen tartışmalar, bu krizin, "yeni toplumsal hareketler"in teoriye dahil edilmesi koşuluyla aşılabileceği çevresinde kümelenmişti. Varolduğu düşünülen kriz, aşılabilirse ancak böyle aşılabilirdi. Doğrusu, Batı marksizminin özgül anlamda bir krizinden bahsetmek mümkün...

Bu çalışmanın kapsamı yalnızca konuyla ilgili bir ilk adımın dayanak noktalarını göstermek olabilir: Bir; teorinin içinden, iki; sosyalizm mücadelesi tarihinin biriktirdiği deneyimlerden, üç; sınırlı da olsa bugünün verilerinden yola çıkarak.Bu sınırlamanın bir anlamı / gerekçesi var. Bugün sendikal mücadele alanına politika düzeyinde yapılacak somut müdahaleler, bir güç ilişkisinin konusudur. Sosyalistlerin bugün mevcut gündemi “hareket boyutunun” güdüklüğüyle sınırlanmış durumdadır. Öyleyse her alanda olduğu gibi sendikal alanda da global bir politikayı hayata geçirmenin temel koşullarından bazıları henüz tam olarak oluşmamıştır. Bu koşullardan ilki üretilen politikaları bizzat somuta ayarlayacak, sözkonusu alanlarda etkin bir varlık tarzıdır. Bu koşul oluşmuş değildir.Sonuçta bugün sosyalistler için içe...

Hepimiz biliriz: Marksistler, komünistler, yeninin yanındadırlar. Tarihin insan topluluklarının gelişimini yeni ile eskinin savaşımı olarak görürler, ilerlemenin yönünün her zaman yeni doğandan, gelişenden yana olduğunu saptarlar. Bu noktada da, tarihsel gelişmenin nesnel yasaları, komünistlerin sınıfsal tavır alışlarıyla çakışmakta, böylelikle de işçi sınıfının devrimci dünya görüşünün bilimsellikle üstüste düştüğünü parlak bir biçimde kanıtlamaktadır.Gerçekten de, toplum bilimlerinin ve tarih bilimlerinin durmaksızın gösterdiği şey; toplumsal yaşamda eskinin içinde doğup gelişen, eskiyle çatışarak serpilen ve utkuya ulaştığında, ait olduğu süreci tarihsel sarmalın bir üst basamağına sıçratan yeni’nin haklılığıdır. İşçi sınıfı da kapitalist sosyo-ekonomik formasyonun yeni yanıdır. Gelişmenin yönünü belirleyen, geleceği elinde tutan odur.Öyleyse, toplumsal...

Güneyde yangın var Körfez krizi emperyalizme, dünyayı yeniden düzenlemek için yeni bir fırsat daha verdi. Ortadoğu'da kurulmaya çalışacak yeni düzenin ana hatları bu yazı yazıldığında burjuva basının ana tartışma konusuydu. Talabani'nin Türkiye ziyaretiyle alevlenen Kürtlerin geleceği ile ilgili tartışmaya günlük basınımız yaratıcı katkılarda bulunuyordu. "Ölü olarak ele geçen" PKK militanlarının haberleri yerini Kürtlerin geçmişi ve yarınına ilişkin yazı dizilerine Kürdistan kelimesinin bol bol telafuz edildiği büyük puntolu haberlere bırakıyordu. Burjuva basını Çankaya'dan ve Washington'dan gelen yeni sinyalleri anladığını belirtmek istiyordu.Kapitalizm nasıl bir düzen istiyor? Bölge ülkeleri arasında hem ülkeler içi hem de ülkeler arası eşitsiz gelir dağılımını sınırlayan, eşitsizlikleri yumuşatan,...

Türkiye siyasi gündemini bu kadar uzun süre, bu derece çapsız hiç bir yapı bu kadar beceriksizce işgal etmemişti. ANAP, iç çelişkiler, cumhurbaşkanı, ordu, meclis derken tüm bunları karikatürize de olsa "Hanedan" altında toplayabilme becerisiyle birlikte.Bugün birbirleriyle karşılıklı ilişkiler içinde Özal-büyük burjuvazi ilişkileri, doğrudan bağlılık ve kimi bağımsızlık dozlarını da içeriyor.Bunu son olarak memalizmin ölümünü açıklayan Özal'ın tavırlarında görüyoruz. Evet, ekonomi-devlet ilişkisi, devlet-halk ilişkisi, sınıfların birbirleriyle ilişkisi, Kürt ulusunun tanınması, dış politikadaki değişiklikler, emperyalizmin jandarması olma pratikleri ile Kemalizm artık tarihsel olarak ölmüştür.Özal,"Atatürk de yanlış yapabilir" diyerek başlattı süreci. Bu sürecin farklılığı; şimdiye kadar anti-laik bir söylemle sürdürülen Kemalizm düşmanlığı yeni...