Gelenek Sayı 35

Ronald Reagan'ın 1981 yılında Beyaz Saray'a yerleşmesiyle birlikte Washington DC'nin moda düşkünleri, üzerine 18. yüzyıl İskoç düşünürü Adam Smith'in resmi işlenmiş kravatlar takmaya başladılar. (Ne yazık ki aynı resmi bugün Varşova ya da Prag'da T-shirtler üzerinde görmek mümkün oluyor).Adam Smith yaklaşık olarak 200 yıl önce ölmüştü. Şimdilerde onun taptığı ve betimlemeye çalıştığı sistem sıkıntı ve kabuslarla dolu bir 70 küsur yıllık süreçten sonra büyük bir başarı kazanmış ve ne derece etkin olduğunu bir avuç ayrık otu hariç hemen herkese kabul ettirmiş görünüyor. Betimleme kelimesinin altını çizdim çünkü ünlü iktisatçı Joseph Schumpeter'in de söylediği gibi aslında "Ulusların Zenginliği" yeni olan hiçbir...

Bir iddia var: Deniliyor ki, 20. yüzyılın son çeyreğinde "politik olanla toplumsal olanı birbirinden ayırabilmek artık imkansız birşeydir." Doğru, fakat tartışılması gereken bir nokta var. Bu iddiaya göre hem politik olanın ve hem de toplumsal olanın her ikisinin de ortadan kalkması nedeniyle geçersizleşmiştir. "Çünkü Fransız Devrimi'nden bu yana ekonomik adlı (ister belirleyici olsun isterse olmasın) göstergeyle birbirlerine bağlanmışlardır. Oysa bugün onların birlikte çöküşlerine tanık oluyoruz." Baudrillard Jean, "Sessiz Yığınların Gölgesinde ya da Toplumsalın Sonu", çev. Oğuz Adanır, Ayrıntı Yay., Haziran 1991, s. 16. "Tarihin sonu" mu? Belki!.. Anti-ütopya mı? Evet. İddianın sahibi Baudrillard'a göre herhangi bir sosyolojik tanımlamaya olanak tanımayan...

Sıcak bir yaz ortası çoğu kez çeşitli maddi olanaksızlıklarla izlenemeyen bir festival sürüyor İstanbul'da. Bu vesileyle pek çok yayına, çeviri baskılara, yeni yayınlanan kitaplarda konular yelpazesinin genişlemesine karşın hemen her yerde daralan ve tekleşen; bir yanda "arabesk" denilen popüler kültürün çevresinde gördüğü herşeyi yiyerek beslenmesi ile almış olduğu biçimler ve yaygınlık alanını günden güne genişletmesi olgusu, televizyonda izlediğimiz "Küçük" Emrah ve İbo ve Coşkun Sabah ve diğerleri ile öte yanda yine aynı geniş kesime hitap edebilme özelliği taşıyan Amerikan kültürüyle galiba sadece bizleri bunaltan kültür ortamımızdan sözetmek istiyorum.İşte önemli sayılabilecek örneklerden biri: Sinemada Amerikan filmleri istilası. Türkiye'de, hele hele son...

Mayıs ayının başlarında Yugoslavya'nın bir kaosun içine girdiğinden hiçkimsenin şüphesi kalmamıştı. Kimileri askeri bir çöküşün eşiğine gelindiğinden sözederken, kimi yorumcular bir iç savaşın kaçınılmaz hale geldiğini öne sürüyorlardı. Yugoslavya'nın dağılmanın eşiğinde olduğu konusunda ise hemen hemen herkes fikir birliği içindeydi. Aslında Yugoslavya'nın başına gelenleri ve daha da önemlisi bundan sonra gelecekleri birkaç kelime ile anlatmak o kadar kolay değil. Askeri bir çöküş, bir iç savaş ya da dağılma... Bütün tanımlamalar tek tek yetersiz kalıyor ve bunların bir kombinasyonundan sözetmek daha doğru olacağa benziyor. İşin ilginç yanı ise Yugoslavya'da silahlar patlayıncaya dek, bu ülkenin çok az bir ilgi görmesiydi.Yugoslavya mı? Kimin...

Ionesco, Beckett, Genet ve Adamov. Bu ünlü oyun yazarları 2. Dünya Savaşı sonrasında Saçma Tiyatrosu ekolünü oluşturdular, ona öncülük ettiler. Kendilerine sorulduğunda ortada Saçma Tiyatrosu adlı bir ekol olmadığını, en azından kendilerini böyle bir ekole ait hissetmediklerini söylüyorlardı. Bu yazarlar oyunlarıyla bir ekol oluşturmayı değil, sadece kendi dünya görüşlerini ifade etmeye çalıştıklarını vurguluyorlardı.Gerçekten de ortada kendini belli bir isim altında ifade eden organize bir hareket sanatsal bir ekol yoktu. Ancak sözkonusu isimlerin (ve kimi başka oyun yazarlarının) oyunlarındaki ortak yanlar onların Saçma Tiyatrosu etiketiyle bir araya toplanabilmesine olanak sağlıyordu.Bu noktada durup Saçma Tiyatrosu'nun ne ifade ettiği sorusuna cevap aramamız gerekiyor....

Gelenek geleneğini bozdu!.. Karşınıza yeni bir biçim ve biraz daha farklı bir içerik ile çıkıyoruz. Önceki formumuzun bütün olumluluklarını yaşatmaya çalışacağız, ama değişikliğin mutlaka daha iyiye doğru yönelmesini sağlayarak...Bizim açımızdan bir değişiklik daha var: Aylık gazetemiz Siyaset bir periyodik olarak artık çıkmayacak. Onun boşluğunu ve daha ötesini ortak bir süreçte doldurmak temel hedefimiz ama yine de bu boşluğun doldurulmasında Gelenek de önemli bir rol üstlenecek.Ancak Gelenek'in asıl üzerine gideceği nokta, kendi işlevlerini yerine getirmede yeni bir ivme kazanmak olacaktır. Bu anlamda daha kapsamlı ve daha canalıcı çalışmalara yer vermek arzusundayız. Bu arzumuzun yerine getirilmesinde dostlarımızın her zamanki gibi yanımızda olacağını...

Türkiye'de hükümetlerin beceriksizliğini tartışmıyoruz bile, bu onların kaderi... Ama iki-üç ay gibi kısa bir süredeki icraattaki çeşniyi yalnızca bu beceriksizlik ile açıklamak ne kadar doğru olacak?Siyasal iktidar aynı anda onca genci sorgusuz sualsiz katledip, ardından devrimci tutsaklardan önemli bir bölümünü daha serbest bırakıyor. Önce Kürtçe konuşmaya izin veriyor, ardından açık savaş halini silahlı devrimci güçlerden kitlelere ve aynı siyasal sistemin Kürt öğelerine yöneltiyor. Bir eliyle 141-142'yi kaldırıyor, öte yandan ondan daha gerici yasalarla sopa gösteriyor. El altından "Apo ile bile görüşebiliriz" mesajları verilirken ahı gitmiş vahı kalmış TBKP'nin kapısına kilit asmak ihmal edilmiyor.Çok genel bir yaklaşımla bunun bir tutarsızlık olduğu...

Gelenek Türkiye'de yayınlanmakta olan süreli sol siyasi dergiler arasında en eskisi. Yaklaşık beş yıl önce yayına başladığında Gelenek, kendine en genel anlamda kılavuz aldığı bir tür teorik kurguya ya da senteze sahipti. Amacı, Türkiye soluna bu konumdan bir müdahalede bulunmaktı.Bu işin ne kadar başarılı biçimde yapılabildiğinin değerlendirmesi ayrı. Ancak, geri dönüp bakıldığında bir nokta oldukça çarpıcı biçimde öne çıkıyor: Bundan beş yıl önce Türkiye solunun teorik ilkeleri ve öncülleri yerli yerinde duruyordu; ve bu nedenle, kapsamlı olması arzu edilen bir sentez bile, belirli temelleri sorgulamak yerine daha çok bunları veri almayı yeğliyordu. Gelenek'in konumu da buydu. Bu nedenle Gelenek'in yaptığı...

Türkiye'nin son otuz yılına bakıldığında ilginç bir durum dikkati çekiyor. Türkiye kapitalizminin üretime ve iç pazara dönük dinamizmi ile solun göreli etkinliği arasında bir ilişki gözleniyor. Genel hatlarıyla bakıldığında Türkiye'de solun yükseliş dönemi, 1960'ların ortaları ile 1977 arasındaki yıllardır. Aradan zaman geçtikçe, 12 Mart'ın solu geriletmede belirli sınırların ötesinde etki yaratmadığı anlaşılıyor.Özetle, Türkiye kapitalizminin üretime dönük iç dinamizmi ile en genel anlamda sola yönelim arasında doğrusal bir ilişki olduğu ileri sürülebilir.Bu ilişkinin temelindeki etmenler ayrıca tartışılabilir. Örneğin iç pazara dayalı büyümenin hep "popülist" siyasal söylemle birlikte gitmesi bazı bilim adamlarımızın üzerinde durduğu bir saptamadır. Bu konuda bkz. Korkut Boratav, "Türkiye...

Kürt yoksul köylülüğünün yarattığı devrimci dinamizm Türkiye kapitalizminin genel kriz manzarası içinde, sıcak noktalardan birisi olmayı sürdürüyor. Sosyalist hareketin bütün kesimleri için bu açıklık kazanmış durumda. Diğer yandan Türkiye'de sol hareket söz konusu dinamizmi sosyalizme akan devrimci süreçler açısından yerli yerine oturtmak çabasından oldukça uzak. Kendi nesnelliği içinde yol alan Kürt hareketinden, kendisine pay çıkartmak için kalıptan kalıba giren Kürt "dostları" için bu durum doğal karşılanmalı. Bu kesimler kitle hareketleri karşısındaki alışılmış tavırlarını burada da sürdürüyorlar. Sosyalizm mücadelesini hareket yaratmaktan ibaret görenler, kitle hareketi karşısında kendi misyonlarını tanımlayamıyorlar. Öncülük misyonu ve iddiasını temel alanlar...