Gelenek Sayı 55

1993 yılının ikinci yarısıydı. Yoldaşlarla Türkiye kapitalizminin nasıl bir döneme girmekte olduğuna ilişkin tartışıyorduk. Bu tartışma ilk haliyle, bir mücadele stratejisi belirleme çabasından kaynaklanıyordu. Sistemin hangi unsurlarında devrimci hareketin yararlanabileceği zayıflamalar ortaya çıkacak, bu zayıflamalar giderek çatlak ve gedikler haline gelecekler mi, zayıf noktalara dönük müdahalelerimiz işçi sınıfını merkeze koyarak nasıl mümkün olacak vb...Bu tartışmalarda Türkiye burjuvazisinin egemenlik aygıtında ortaya çıkan "basınç" üzerinde özellikle duruyor ve bu aygıtın yakın gelecekte devrimci siyasetin yardımıyla çok büyük sarsıntılar geçirebileceğini düşünüyorduk.Düşündüklerimizi birçok kez yazdık da...İşte tam o sıralar düzen cephesinden güçlü sinyaller gelmeye başladı. Hiç tereddüt etmeden "kriz" saptamasını yaptığımız bu sinyallerin kaynağında,...

Türkiye sosyalist hareketi işçi sınıfı politikalarına ilişkin artık "özgürleşti." Egemen sendikacılığın son durağa gelmesi, bu tırnak içinde özgürlüğün kaynağı. Sosyalistler, sendikal hareketin tam anlamıyla ya ihanet ya da tıkanma evresine gelip dayandığı bir konjonktürde, perspektif üretimini belirli açılardan kısıtlayan kısmi kazanımlara ve gözetilmesi gereken dengelere sahip olmama durumunu bir avantaja dönüştürmelidir. Elbette içinde bulunduğumuz konjonktür kendi haline bırakıldığında hiçbir anlamda olumluluk içermiyor. Ancak benzeri kriz koşulları devrimci iyimserliğin siyasal yaratıcılıkla birleşmesi halinde aynı zamanda ön açıcı olacaktır.Özgürleşme sözcüğünü asla sorumsuzluğa kapıyı açacak biçimde yorumlamamak gerekiyor. Bunun güvencelerine sahip olup olunmadığını ise ancak ortaya atılan görüşlerin içeriğiyle test etmek mümkün. İsterseniz...

İçinden geçtiğimiz dönem, Türkiye tarihinde bir "dönemeç" olmayı hakedecek gelişmelere sahne oluyor. Susurluk kazası ile başlayan burjuva devlet aygıtının reorganizasyonu sürecinin bir aşamasında, burjuvazinin restorasyon programı gündeme geldi. Şimdi ise, eldeki tüm olanaklar seferber edilerek bu programın uygulanması için gerekli zeminin oluşturulmasına çalışılıyor.Türkiye kapitalizminin 1993'ten bu yana siyasi yapıya bulaştırdığı iktisadi krizinin sorunlarına bir çözüm üretilip üretilemeyeceği sorusunun yanıtı henüz pek belirgin değil. Bu konuda üretilecek en pratik çözüm, dış kaynak yoluyla Türkiye kapitalizminin belinin doğrultulması olabilir ancak bu yönde bir gelişmenin izleri şimdilik görülmüyor. Öte yandan, Türkiye burjuvazisinin kimi pilot sektörler üzerinden iktisadi ferahlama sağlayacak kısmi çıkışlar yapması da...

Türkiye'deki siyasal yapıya dair olarak son dönemdeki en muteber tartışmalarından biri, siyasi yelpazenin bozulması üzerinedir. Siyasi yelpazenin bozuluşu merkezsizleşme, merkezin uçlara doğru savrulması, merkezin sağa kayması gibi betimlemelerle tarif edilmektedir. Bu tarifin üzerine oturduğu iki temel nokta var. Birincisi, sosyalist' blokun çözülmesiyle birlikte ideolojilerin sonu ,sosyalizmin giderek solun bitişi diye ifade edilen siyasetin yeniden yapılanışı; siyasal yelpazenin veya siyasal farklılaşmanın ideolojik düzlemde gereksizleşmesi düşüncesidir. İkincisi, Türkiye'de sosyal demokrasinin ve merkez sağın siyasal etkisini giderek yitirirken RP, MHP gibi "aşırı sağ" olarak tanımlanan partilerin giderek güçlenmesidir. Bu değişimi en fazla göze batıran gelişme ise solun siyasal etkisinin neredeyse tamamen silinmiş olması...

Belki de geçiyor! Bugüne kadar yaptıklarımızı "savunma" ya da "direniş" hanesine yazmak, en azından kısmen, haksızlık içerebilir. İçersin! Kapitalizmin bugünkü çürümüşlüğünü ve yaşadığımız ortaçağı aratmayan karanlığı hesaba kattığımızda, yapmamız gerekenlerin, yapabilecek olduklarımızın pek azını yaptığımızı kabul etmek zorundayız.Ortaçağı ortaçağ yapan, aydınlanma dönemi ve Fransız Devrimi'ydı. Ortaçağın Avrupalı insanı, karanlık bir dönemden geçtiğinin farkında değildi.Rönesansçıları, reformcuları ve aydınlanmacı aydınlan ortaçağın sıradan insanı davet etmedi. Aydınlanma dönemi, aydınlanmak gibi bir ihtiyaç hissetmeyen kitlelere rağmen ve onlara karşı yürütülen mücadeleyle aydınlanma dönemi oldu.Aslında, ortaçağın karanlığı o kadar da zifiri değildi:"Ortaçağ insanoğlunun yaşadığı, yaratıcılığa en elverişli çağlardan biri olmuştur: İlk endüstriyel devrim bu çağda...

90'lı yılların ve aynı anlama gelmek üzere 1900'lü yılların sonuna gelinirken Türkiye'nin dünya kapitalizmi içindeki yeri epeyce belirginleşti; Avrupa kapitalizminin kıyısı... Üstelik Amerika'nın da itelemesiyle. Oysa, çok daha büyük umutların ve beklentilerin ortalığı sardığı bir dönemin sıcaklığı hala geçmiş değil...Gene de Ortadoğu, Türki Cumhuriyetler, Müslüman dünya, Balkanlar gibi konularda abartılı gerici kampanyalarla içeride yaratılan beklentilerin varlığı, Türkiye burjuvazisinin iddiasını kaybettiği bu konularda bundan sonra da kimi gösteriler yapmasını, bu yaratılmış kamuoyunun önüne kimi başarılar koymasını şart koşuyor. Bir şeyler bulacaklardır, kimse merak etmesin...D-8, bu türden bir girişim olarak en güncel olanı... Türkiye'de dış politikanın kimin tarafından yürütüldüğünün bile tartışmalı olduğu...

Girişİran'da 1978-1979 yularında Şah Muhammed Rıza Pehlevi'nin yurtdışına kaçması ve Şah rejiminin devrilmesinin ardından Nisan 1979'da kurulan İran İslam Cumhuriyeti, sosyal bilimciler ve uluslararası ilişkiler uzmanları tarafından anlaşılması ve analiz edilmesi güç bir sosyal olay olarak değerlendirildi. İran "İslam devrimi" batıda gerçekleşen devrimlere ve İran'da 1905-11 yıllarında yaşanan "anayasal devrim"e ideolojik açıdan benzemeyen bir yapıdaydı KEDDIE Nikki R.; "Iranian Revolutions in Comparative Perspective", The Modern Middle East, der.Albert Hourani vd. içinde,, Tauris Readers, London, 1993, s.601, ayrıca bkz. KEDDIE; "Skocpol Üzerine Yorumlar", Din, Anti-emperyalizm ve Sol içinde, Belge Yay., Birinci Baskı, Temmuz 1992, s.103. Burada Şii ulemanın 1905-11 Anayasa Devrimi...

Devlet kavramı siyasal literatürde önemli bir tartışma başlığını oluşturur. Devletin ele alınış şeklinin genel olarak, iki ayrı içerikte olduğunu görürüz. Bunlardan birincisine göre devlet; toplumdaki sınıflardan bağımsız, toplumun üstünde yer alan, toplumdaki her bireye eşit uzaklıkta bulunan sınıflar arası uzlaşma organıdır. Bu şekilde devlet, bütün toplumun devleti olarak gösterilir. "Devlet ana", "devlet baba" gibi tanımlamalar; bu siyasal yaklaşımın ürünüdür. Burjuvazinin ve küçük burjuvazinin temsil ettiği bu anlayış aslında, devletin sınıfsal aidiyetini gizlemeye yönelik ideolojik yanılsamadır. Bu ideolojik yanılsamasının karşısında ise marksizmin devlet çözümlemesi yer alır. Marksizme göre devlet; "bir sınıf egemenliği organı, bir sınıfın bir başka sınıf üzerindeki baskı organıdır."...

Kapitalist düzenin egemen sınıfı olan burjuvazi, kapitalist devlet ile olan ilişkilerini değişik biçimlerde kurar. Bütün bu ilişki biçimleri burjuvazinin doğrudan müdahaleleri tarafından belirlenir. Ancak öyle bir ilişki tarzı vardır ki, görünürde doğrudan olmamasına özen gösterilir; o da, burjuvazinin devletle, bazı özel örgütlenmeler aracılığıyla kurduğu ilişkidir.Burjuvazi, devlet ile bu özel örgütlenmeler aracılığıyla kurduğu ilişkinin, görünürde doğrudan olmasından özenle kaçılır. Kaçınmasının nedeni tamamen ideolojiktir. Amaç, tahakküm altında tutulan işçi sınıfının ve diğer katmanların gözünde, kapitalist devletin “herkesin devleti” olduğu yanılsamasını yaratmaktadır. Burjuvazi de, diğer sınıflar gibi devlet karşısında “yönetilen” konumunda olduğu görüntüsü verir. Kurduğu bağımsız örgütler aracılığıyla da devlete karşı haklarını ve...

Gelenek 54. sayıda yayınlanan, arkadaşımız Süha Noyan'ın "Kollektif Emek Kapsamında Hizmet Sektörü" başlıklı çalışmasına ilişkin olarak İlker Belek dostumuz kısa bir açıklamasını bize ulaştırdı. Aşağıda bu açıklamayı sunuyoruz.Sevgili Süha Noyan,Gelenek'in 54. sayısında yer alan ve benim bundan önceki iki kitabımdaki konuyla ilgili düşüncelerimi de değerlendiren özgün yazınız için hızla yazıyorum. Yanlış anlama olarak değerlendirdiğim kimi noktaları açıklığa kavuşturmak ve tartışmanın daha ileri götürücü bir işlevi yerine getirebilmesi için...1) Sosyal Devlet'in Krizinde şu çözümlemeyi yapmıştım: Tıbbi bakım hizmeti (kapitalist üretim ilişkileri içinde) doğrudan, klasik anlamda değer (meta) üretmez. Ancak bu sürece dolaylı olarak katkıda bulunur. Bu anlamda tıbbi bakım hizmetinin değerinden...